حواس پنج گانه سگ ها

سگ ها همانند سایر موجودات زنده دارای حواس پنچ گانه ی بینایی، لامسه، بویایی، چشایی، شنوایی هستند. این حواس در موجودات مختلف متفادت است. در سگ ها نیز برخی از این حواس پنچ گانه  قوی تر و برخی ضعیف تر هستند. در این مقاله به بررسی این حواس و عملکرد آن ها در سگ ها میپردازیم.

بینایی سگ

یکی از حواس پنج گانه در سگ ها بینایی است. سگ ها با چشم های بسته متولد می شوند. در بین 10 تا 14 روزگی پلک ها باز شده و توله سگ قادر به دیدن جهان می شود. اما درک و تجزیه حیوان از اطراف و محیط با کامل شدن اعصاب بینایی چشم در سن ۶ هفتگی ایجاد می‌شود.

چشم، یک کره پر از مایع است که توسط عضلاتی در جای خود مستقر می‌شود. چشم توسط این عضله‌ها به کمک آن‌ها به بالا و پائین و اطراف حرکت می‌کند. مایع اشک که از غدد اشکی موجود در اطراف چشم ترشح می‌شود، سبب مرطوب نگه‌داشتن سطح قرینه می‌شود. پس‌ازآن از طریق مجرای اشکی به داخل بینی و حلق هدایت می‌گردد. البته انسداد این مجرا در برخی نژادها شایع است و سبب اشک‌آلود بودن دائم چشم‌ها می‌شود.

• مژه‌ی سگ

چشم‌ سگ، از سطح خارجی خود توسط یک ساختار ظریف پوستی عضلانی به نام پلک محافظت می‌شود. مژه در سگ‌ها فقط روی پلک بالا در ۲ تا ۳ ردیف قرارگرفته و پلک پایین چشم فاقد مژه است. پلک سوم نیز در زیر پلک پائینی مخفی‌شده و نقش پاک‌سازی سطح چشم را بر عهده دارد.

• حساسیت به نور

چشم سگ‌ها نسبت به حرکات و نور بسیار حساس‌تر از چشم انسان است. ولی قادر به تشخیص صحیح رنگ‌ها نمی‌باشد. سگ‌ها درواقع موجوداتی کور رنگ به‌حساب می‌آیند و علت این امر مربوط به میزان سلول‌های تشخیص رنگ در شبکیه چشم آن‌ها است.

• کوررنگی در سگ

کوررنگی در سگ ها نسبت به رنگ‌های قرمز و سبز است. به‌این‌ترتیب که رنگ قرمز را زرد و سبز را بین سفید تا خاکستری می‌بیند و رنگ‌های آبی، زرد، خاکستری و سفید را به‌خوبی از هم تفکیک می‌کند. هنگامی‌که ما به یک شی نگاه می‌کنیم در واقع رنگ‌های خود آن شیء باعث تشخیص آن می‌شود، درحالی‌که در سگ‌ها تفاوت رنگ شیء بارنگ پس‌زمینه آن، عامل اصلی تشخیص است.

• دید سه بعدی

سگ‌ها قادر به فوکوس کردن روی تصاویر نیستند و دید سه‌ بعدی آن‌ها ضعیف است. عدم فوکوس روی تصاویر باعث می شود که آن‌ها با اینکه اجسام بسیار دور را می‌بینند، ولی ممکن است قادر به تعیین فاصله آن‌ها از خود نباشند. بزرگی مردمک، وسعت دید زیاد و دید دوچشمی از دیگر خصوصیات سیستم بینایی در سگ‌ها به شمار می آید.

• دید سگ نسبت به انسان

درمقام مقایسه دید انسان به سگ ، سگ‌ها اجسام متحرک را بهتر از انسان ها می‌بینند ولی در دیدن اجسام ثابت با مشکل روبرو هستند. این ویژگی میراثی از گذشتگان آن‌ها است که بر پایه نیاز به تعقیب وشکار می ‌بوده و کمتر از سوژه های ثابت و بی‌حرکت استفاده می‌کردند. از این‌ رو سگ‌های آموزش‌دیده دستورات اشاره‌ای را بهتر از دستورهای صوتی انجام می‌دهند. اگر تازه سگی را به سرپرستی گرفته اید و یا قصد دارید سگی وارد زندگی خودتان کنید بهتر است موقع آموزش فرامین علاوه بر کدهای صوتی و کلمه حرکات اشاره ای هم اضافه کنید.

سگ‌ها گاهی قادر به تشخیص و تجزیه‌وتحلیل حرکات سریع و ناگهانی نیستند. به همین علت گاهی اقدام به حمله به صاحب خود یا دامپزشک می‌کنند که حرکات و ضربات سریع و ناگهانی بخصوص از ناحیه پشت به آن‌ها وارد می‌کند. پس خوب است که مراقب رفتار های هیجانی خود در کنار سگ های غریبه باشیم.

لامسه

یکی از حواس پنج گانه در سگ ها لامسه است که یکی از ویژگی های جذاب سگ ها می باشد. این حس از اولین حواسی بوده که در سگ‌ها توسعه پیدا کرده است. وجود موهای حساس در داخل بینی باعث می شود که حیوان جزئی ترین جریانات هوا را حس کند. این موها در ناحیه بالای چشم‌ها، پوزه و زیر فک نیز وجود دارد. تحمل پذیری درد دردوستان پشمالوی ما بسیار بیشتر از انسان ها است. پس ما سرپرستان سگ ها وظیفه داریم مراقب بیماری ها و درد های احتمالی که پت مان را تهدید می کنند باشیم زیر این کوچولوهای دوست داشتنی بسیار دیر درد خود را ابرازمیکنند و ممکن است دیگر نتوانیم کاری برای از بین بردن مشکل انجام دهیم.

اکثر سگ‌ها نسبت به ناحیه پشت گوش، زیر گردن و سینه حساس بوده و نوازش کردن این نواحی، حس خوبی در آن‌ها ایجاد می‌کند. از این ویژگی می‌توان در تشویق حیوان برای انجام کارهای موردنظر استفاده کرد.

بویایی

پیشرفته‌ ترین ویژگی‌های سگ حس بویایی به‌حساب می آید. بخش بزرگی از مغز به تفسیر پیام‌های رسیده از این سیستم اختصاص دارد. بینی در قسمت جلوی پوزه واقع‌شده و توسط دو سوراخ به بیرون راه می‌یابد. هوا پس از داخل شدن از این سوراخ‌ها به محوطه داخلی بینی واردشده و در آنجا گرم و مرطوب می‌شود. به همین سبب بینی سگ ها همیشه مرطوب است. این حفره از داخل توسط تیغه‌ای به دو قسمت تقسیم‌شده است.

رطوبت اطراف بینی سگ‌ها باعث حل شدن مولکول‌های موجود در هوا می‌شود. سپس این مولکول‌ها در تماس با غشاءهای بویایی بینی حیوان قرارگرفته و در آنجا تبدیل به پیام‌های عصبی قابل‌ارسال به مرکز بویایی مغز می‌شوند. گیرنده‌های بویایی در داخل سلول‌های ویژه‌ای به نام سلول‌های اتموئیدی در داخل بینی قرار دارد. این سلول‌ها در داخل پوزه حیوان در ساختارهایی به نام توربین‌ها جاسازی‌شده است.

چشایی

حس بویایی و چشایی سگ‌ها به هم وابسته است. این حیوانات اطلاعات مربوط به غذا را هم از طریق بویایی و هم از طریق چشایی به دست می‌آورند. زبان یک اندام عضلانی بوده که در محوطه دهانی قرار دارد و علاوه بر کمک به اخذ غذا، در تشخیص مزه و طعم آن نیز به حیوان کمک می‌کند. پرزهای چشایی در قسمت جلو، میانی و انتهای زبان واقع‌شده و در تشخیص مزه‌های تلخ، شیرین، شور و ترش مؤثر است. ولی این حواس چشایی نسبتاً ضعیف بوده و در حدود یک‌ششم حس چشایی انسان است.

با توجه به محدودیت حیوان در تشخیص مزه‌ها، مفهومی را که ما از طعم و مزه غذا داریم با سگ متفاوت بوده و خوشمزه و دلپذیر بودن غذا برای ما نسبت به سگ‌ها فرق می‌کند.

شنوایی

یکی دیگر از ویژگی‌های سگ حس شنوایی این حیوان است. ساختمان گوش سگ‌ها از چهار بخش تشکیل‌شده است: لاله گوش، مجرای شنوایی، گوش میانی و گوش داخلی.

این ساختار قیفی شکل متحرک است و درواقع با چرخش به سمت منشأ صدا امواج صوتی را اسکن کرده و از طریق مجرای شنوایی به پرده صماخ می‌فرستد. آن‌ها ممکن است ابتدا یکی از گوش‌ها را به سمت مبدأ صدا چرخانده و سپس در صورت لزوم هر دو گوش را برای شنیدن بهتر تیز کنند.

حتما همه شما سرپرستان سگ با این صحنه مواجه شدید که سگتان موقع بیان کلمات مورد علاقه اش سرش را بچرخاند. این حرکت بامزه سگ ها برای درک بهتره و آنالیز صدای شماست. بخش دهلیزی گوش داخلی در ایجاد تعادل حیوان نقش مهمی ایفا می‌نماید. همچنین اطلاعات مربوط به وضعیت سر را به مغز مخابره می‌کنند.

اصولاً یک سگ، در ابتدا که به دنیا می‌آید و تا حدود ۲۱ روزگی قادر به شنیدن نیست. سپس شنوایی او در حد دریافت امواج ضعیف و مهم است که در حافظه حیوان ثبت‌شده و به‌تدریج با کامل شدن ساختار شنوایی و مرکز آن در مغز به حداکثر توانایی شنوایی می‌رسد.

• مقایسه شنوایی در انسان و سگ

انسان توانایی تفکیک ۱۰ صدا در ثانیه را داراست. این میزان در سگ‌ها معادل ۶۰۰ صدای مختلف در ثانیه است. بنابراین قدرت تفکیک و تجزیه‌وتحلیل صدا در سگ‌ها ۶۰ برابر انسان است. آن‌ها قادر به تشخیص صداهایی از فاصله ۲۳ متری هستند. انسان از ۵ متری به‌سختی آن‌ها را می‌شنود. دامنه شنوایی سگ‌ها از ۱۵ تا ۵۰ هزار هرتز است. این میزان در انسان ۲۰ تا ۲۰ هزار، در خفاش بیش از ۱۰۰ هزار و در پستانداران دریایی بیش از ۴۰۰ هزار هرتز است. به همین دلیل است یگ دلبند شما گاهی بی دلیل شروع به واق زدن میکند در واقع او صداهایی را دریافت میکنند که گوش انسان قادر به شنیدن آنها نیست.